راه غلبه بر نفس

برخورد انسان با نفس به دو صورت امکان پذیر است، گاهی انسان با او از در مماشات و اطاعت و سازش وارد می‌شود و بدون هیچ مقاومتی به خواهش‌های او پاسخ مثبت می‌دهد که در این صورت نفس قوی شده و فرمانروای مطلق بدن می‌گردد و امر و نهی می‌نماید و امر به زشتی‌ها و پلیدی‌ها می‌نماید.

و گاهی هم انسان سرسختانه با او به نبرد برمی‌خیزد. وقتی انسان با نفس خویش مبارزه کند کم کم این حالت برای نفس ملکه گردیده و رسوخ می‌کند و به صورت یک حالت عادی و ثابت تبدیل می‌گردد، به طوری که دیگر برای او خلاف آن حالت سخت و بعضاً غیر ممکن می‌گردد. فألهمها فجورها و تقواها. «سوره شمس(91)آیه8»

این مطلب را در لابلای سخنان استاد آیت‌الله محدث جرجانی به کرات همگان دیده و شنیده‌ایم. به عنوان مثال زمانی که بنده در بیرجند بودم(سال‌های 84 و 85) و معظم له به آنجا تشریف آورده بودند، فرمودند: بنده همیشه شب‌ها به طرف شانه راست می‌خوابم و اگر بخواهم به طرف شانه چپ بخوابم نمی‌توانم، یا در همان زمان در باره رهاشدن از مکر نفس خدعه‌گر و مکار در خصوص چشم‌چرانی و خیانت به نوامیس دیگران و غلبه بر آن فرمودند: من که الحمدلله از شرش راحت شدم.

خوب معلوم است اگر انسان به نفس خویش به چشم یک دشمن سرسخت نگاه کند و با او از در سازش در نیاید بلکه با او مدام نبرد کنند این دشمن نابکار بالاخره تسلیم شما خواهد شد و به بند شما در خواهد آمد.

این مطلب بعینه برای حقیر از طریق خواب‌های رحمانی ثابت شده که این آیه رحمانی و عارف جلیل‌القدر و اسوه اخلاق یعنی حضرت آیت‌الله جرجانی روحی له الفداء اصلاً نفس ندارند و به هیچ وجه من‌الوجوه تابع هوی و هوس نیستند. اینجاست که سخن خدای متعال در مورد رسول خاتم صلی الله علیه و آله را بهتر متوجه می‌شویم آنجا که فرمود: و ما ینطق عن الهوی إن هو إلا وحی یوحی. «سوره نجم(53)آیه3». و چه تلخ ناگوار است این فراز از تاریخ که دومی در لحظات آخر حیات دنیوی این رسول رحمت و پیامبر خاتم و انسان برتر، آن گونه گستاخانه و بی شرمانه در برابر امر آن حضرت برای آوردن کاغذ و قلم بگوید: إن الرجل لیهجر. یعنی نستجیر بالله این مرد دارد هذیان می‌گوید. و عجیب‌تر اینکه همین فرد وقتی عثمان مشغول نوشتن وصیت ابوبکر گردید و ابوبکر بیهوش گردید و عثمان به نیابت از ابوبکر از عمر به عنوان جانشین و خلیفه بعدی وی نام برد این سخن را نگفت که إن الرجل لیهجر!