گزارشی از جلسه روز یکشنبه 17/1/1393
دیشب پس از اقامه نماز مغرب و عشاء به اتفاق استاد جرجانی و برخی از شاگردان استاد به منزل آیت الله دستور شوهر نوه دختری آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی رضوان الله تعالی علیه رفتیم و استاد در آنجا به مناسبت درگذشت آیت الله صامتی از دامادهای خانواده دستور در باره معاد سخنرانی فرمودند. در سخنان ایشان موضوع اعتقادات دهریون و اشاعره که حسن و قبح عقلی را قبول ندارند مورد بررسی قرار گرفت و در رد سخنان آنان به آیاتی از سوره ص و جاثیه اشاره شد. دهریون این‌گونه میگویند: و قالوا ما هی إلا حیاتنا الدنیا نموت و نحیی و ما یهلکنا الا الدهر و ما لهم بذلک من علم إن هم إلا یظنون. «جاثیه، 24» که آنان همه چیز را اتفاقی می‌دانند و قانون علیت را نمی‌پذیرند.
خداوند متعال در آیه 27 سوره مبارکه ص این‌گونه جواب آنان را می‌دهد: و ما خلقنا السماء و الارض و مابینهما باطلاً ذلک ظن الذین کفروا فویل للذین کفروا من النار. که ما آسمان و زمین و ما بین آن دو را بازیچه و باطل خلق نکردیم این گمان کافران است که وای بر آنها از آتش جهنم.
و اما اشاعره که حسن و قبح عقلی را قبول ندارند میگویند خداوند فرموده ما بر هر کاری قادریم پس خداوند می‌تواند مثلاً حضرت موسی و امام حسین علیهمالسلام را به جهنم و فرعون و شمر و یزید را به بهشت ببرد و اگر اینکار را انجام داد قبیح نیست و ما چیزی به نام حسن و قبح عقلی نداریم. ما می‌گوییم خداوند بر همه چیز قادر و توانا است و همان گونه که قدرت خدا بر امور محال تعلق نمیگیرد همچنین خداوند خود فرموده که ما به بدان و خوبان به یک چشم نگاه نمی‌کنیم. پس حسن و قبح عقلی وجود دارد و طبق آیه 60 سوره رحمان: هل جزاء الاحسان الا الاحسان؟ یعنی آیا جزای نیکی جز نیکی است؟ آیه 28 سوره ص هم به همین مطلب اشاره و ادعای اشاعره و دهریون را پاسخ می‌دهد و می‌فرماید: ام نجعل الذین آمنوا و عملوا الصالحات کالمفسدین فی الارض ام نجعل المتقین کالفجار. یعنی اولا ما این جهان را خلق کردیم پس بی حساب و کتاب نیست و ثانیا هرگز به خوبان و بدان به یک چشم نگاه نخواهیم کرد و اهل ایمان و عمل صالح با انسان‌هایی که در روی زمین فساد می‌کنند و انسان‌های با تقوا با فاسقان یکسان نیستند.
همچنین در آیات 21 و 22 سوره مبارکه جاثیه نیز به سخنان اشاعره و دهریون پاسخ دندان شکنی می‌دهد و می‌فرماید: ام حسب الذین اجترحوا السیئات أن نجعلهم کالذین آمنوا و عملوا الصالحات سواءً محیاهم و مماتهم ساء ما یحکمون. یعنی یا کسانی که مرتکب اعمال زشت شدند خیال می‌کنند ما آنها را مانند مؤمنینی که عمل صالح انجام می‌دهند قرار می‌دهیم و مرگ زندگی آنان یکسان و یکنواخت است؟ قضاوت بدی است از سوی آنان. سپس می‌افزاید: و خلق السماوات و الارض بالحق و لتجزی کل نفس بما کسبت و هم لا یظلمون. یعنی و خداوند آسمان‌ها و زمین را هدفدار و یا انگیزه خلق نمود و هر کسی عاقبت پاداش اعمال خود را خواهد دید و به احدی ظلم نخواهد شد.
این آیات و آیات و روایات فراوان دیگر همه رد کلام دهریون و مخالفین حسن و قبح عقلی است که با بیانی بسیار شیرین و ساده در منزل آیت الله زادگان دستور که فرزندان نوه دختری سید ابوالحسن اصفهانی هم هستند در جمع صمیمی دوستان توسط استاد بیان گردید.
